İngiliz İşgali Döneminde Osmanlı Irak’ının Posta Tarihi

Günümüzdeki Arap devletlerinin neredeyse tamamını kapsayan bir coğrafyada Osmanlı-İngiliz rekabetini posta tarihi üzerinden okumaya çalışan bu kitap, Irak’ın 1914-1923 tarih dilimini gün ışığına çıkarma amacı ile yazılmıştır. Osmanlı-İngiliz rekabetini, en ateşli hâlinin yaşandığı bu coğrafyada posta teşkilatı, posta hizmetleri ve belgeler gibi veriler üzerinden okumaya çalışmak, kuşkusuz arşiv belgelerini, raporları, resmî kayıtları merkeze alan çalışmaların yaptığından farklı olarak bir mikro tarihçilik denemesi anlamına geliyor.

Üç bölümden oluşan kitabın ilk bölümü Irak tarihi ve Irak’ın İslam tarihi bakımından önemini ele alarak başlıyor. Ardından bölgenin Osmanlı hâkimiyetine geçişi, Osmanlı modernleşme ve merkezileşme siyasetinin bölgeye etkileri ve Irak’ın Osmanlı için taşıdığı öneme ilişkin değerlendirmeler yer alıyor. İlk bölümde İngiltere’nin bölgedeki ticari yatırımları ve diplomatik faaliyetleri, özellikle de petrol arama faaliyetleri bağlamında harcadıkları çaba ele alınmaktadır. Bölümün sonunda, I. Dünya Savaşı ile Osmanlı-İngiliz rekabetini doruğa çıkaran ve Irak’ın işgali ve bağımsızlığına yol açan tarihî süreç işlenmektedir.

Irak vilayetindeki posta tarihine odaklanan ikinci bölümde Osmanlı posta teşkilatının 1840 yılı itibariyle kuruluşu, bölgede etkin hâle gelmesi, posta hizmetlerinin zaman içerisinde geçirdiği dönüşüm, Irak bağlamında Osmanlı’nın en büyük rakibi İngiltere’nin Hindistan Posta Teşkilatı’nın bir uzantısı olarak bölgede sürdürdüğü posta faaliyetleri ortaya konmaktadır. Bu bölüm, aynı zamanda Osmanlı ve İngiliz Hindistan’ı posta pullarını sergilerken, Osmanlı-İngiliz rekabetinin postacılık bağlamında bölgede nasıl seyrettiğini anlatması açısından ayrıca bir önem taşımaktadır.

Oral AVCI pul koleksiyonunu görselleriyle zenginleştirilen ve derinleştirilen kitabın, üçüncü ve son bölümünde ise, özel olarak 1914-1923 tarihleri arasına, Irak’ın İngiliz işgaline odaklanılmakta ve baştan beri işlenen rekabet konusunun simgesel tezahürleri olarak posta nesneleri üzerinden sergilenmektedir.
Söz konusu bölüm, İngilizlerin işgal sırasında ve sonrasında 1917 yılı itibarı ile Osmanlı pulları üzerinde yaptıkları değişiklikler anlatılırken, tedavüle sokulan bu pullar ve ortaya çıkan mektuplar, sırasıyla Basra, Bağdat ve Musul’un işgali sırasında uluslararası bir mücadelenin ve izlenen farklı stratejilerin izlerini taşımaktadır.